Chyba nikt nie ma wątpliwości, iż głównym narzędziem potrzebnym do imprez na orientację jest mapa:). Poniżej krótki, skondensowany opis historii mapy. Kto wie... może kiedyś na którymś z testów z cyklu „Czy jesteś erudytą” znajdzie się pytanie a propos historii mapy... :).

Powszechnie uważa się, że najstarsza mapa znana ludzkości została odkryta w 1993 roku, na północy Hiszpanii, w jaskini Abauntz. Liczy ona 13 tys. 600 lat, i jest to piaskowcowa płytka o wymiarach 17 × 12 × 2 cm, na której zaznaczono najbliższe okolice jaskini. Naukowcy odnajdują na mapie zaznaczone miejsce samej jaskini, pobliską rzekę wraz z jej dwoma dopływami, brody rzeczne oraz sylwetki zwierząt, co ma sugerować im mapa służyła głównie myśliwym.

Druga najstarsza znana ludzkości mapa pochodzi z terenu południowej Turcji. Na przełomie lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych XX wieku, brytyjscy archeologowie prowadzili badania w jednym z najstarszym miast świata - Çatalhöyük. W niektórych budynkach zachowały się malowidła naścienne, wśród których jedno – zdaniem Brytyjczyków – przedstawia plan miasta oraz erupcję wulkanu Hasan Dagi, leżącego 140 km na wchód od Çatalhöyük. Mapa ta liczy ok. 10 000 lat.

Najstarsza mapa narysowana na papierze (choć w tym przypadku trzeba by napisać raczej papirusie), jest mapa geologiczna odkryta w 1820 roku w Egipcie. Przedstawia ona górzyste tereny Pustymi Wschodniej kraju piramid i widać na niej oznaczone różnymi kolorami skały osadowe, metamorficzne oraz złotonośne obszary eksploatowanej kopalni. Mapa ta narysowana została za czasów Ramzesa IV (1151–1145 p.n.e.), a dziś można ją zobaczyć w Muzeum Egiptu w Turynie we Włoszech.

Pierwszą mapę świata (oczywiście ówcześnie znanego) stworzył Klaudiusz Ptolemeusz z Aleksandrii w latach 160 – 180 n.e. Atlas zawierał 26 kolorowych lat, na których to znalazły się również ziemie polski, pod nazwą „Germania Magna”. Na mapie zaznaczone jest miasto Calisia – prawdopodobnie dzisiejszy Kalisz, rzeka Wisła, wyspa Wolin, zalew Szczeciński. Morze Północne i Bałtyk występuje pod jedną nazwą: Ocean Germański. Warto również wspomnieć, iż to Ptolemeuszowi zawdzięczamy orientowanie map na północ. Wcześniejsze mapy, rysowane przez podróżników arabskich miały „u góry” mapy wschód, kierunek dla nich najważniejszy – powrót do domu.

Prawdziwy boom w tworzeniu map nastał oczywiście wraz z era Wielkich Odkryć Geograficznych, zapoczątkowanych przez wyprawę Krzysztofa Kolumba w 1492 roku. Powoli aż systematycznie ilość białych plam na mapach świata zaczęła się kurczyć. Warto tutaj wspomnieć, iż Kolumb porwał się na swą wyprawę dzięki błędowi na mapie Henryka Martellusa – niemieckiego kartografa zamieszkującego Florencję. Według rzekomo kompletnych map świata Martellusa Azja, do której płynął Kolumb, powinna się znajdować 7400 km na zachód od Hiszpanii. W rzeczywistości odległość ta wynosiła ponad 20 000 km z nieznanym wówczas kontynentem Ameryką gdzieś po środku.

Pierwszym państwem, który dysponował całkowitym pokryciem map topograficznych swojego terytoriom była Francja. W 1670 roku, włoski astronom Giovanni Domenico Cassini, dyrektor Obserwatorium Astronomicznego w Paryżu, rozpoczął prace nad projektem dokładnej mapy kraju Napoleona. Prace trwały ponad 100 (słownie: sto) lat, zakończyły się w 1789 roku i brały w niej udział cztery pokolenia rodziny Cassini. Skala tych map wynosiła 1:86 400, całość składała się z 182 arkuszy narysowanych na miedzianych płytach.

W XVIII w. niemiecki geodeta i kartograf Johann Georg Lehmann upowszechnia przedstawianie rzeźby terenu na mapie za pomocą kreskowania – im bardziej strome zbocze, tym intensywniejsze kreskowanie. Dało to początek metodzie poziomicowej, dziś powszechnie używanej na mapach topograficznych.

A w Polsce?

Autorem najstarszej rodzimej mapy przedstawiającej ziemie polskie jest niejaki Bernard Wapowski (1450 - 1535). W 1526 roku w technice drzeworytniczej wykonał on mapę Polski w skali 1:1 000 000. Mapa ta jest najstarszym zabytkiem kartografii polskiej, a Wapowski uważany jest za ojca polskiej kartografii.

Autor: Marcin Franke, Silesia Adventure Sport